Jedan od najmoćnijih argumenata koje istorija pruža kritičarima religije svakako je saučesništvo ili čak vođstvo različitih crkava i religija u svakovrsnim progonima, nasilju i zločinima nad neistomišljenicima. Kada je u pitanju hrišćanstvo, da li su nepobitni zločini hrišćanske crkve proizašli iz same biblijske nauke i Hristovih učenja, ili su oni upravo posledica udaljavanja crkvenih vođa i većine njihovih sledbenika i od Biblije i od Hrista?
Upravo je [institucionalno – prim.uredn.] hrišćanstvo krivo za jedan krupni nesporazum. Ono je sebi načinilo svojevrstan “korpus” koji su prihvatile praktično sve hrišćanske zajednice, a koji nema ništa zajedničko s biblijskom porukom, bilo da se radi o onome što nazivamo “Stari zavet” ili o Jevanđelju i Poslanicama. Sve su crkve skrupulozno poštovale državne vlasti, a ponekad ih i podupirale, konformizam su pretvorile u glavnu vrlinu, tolerišući društvene nepravde i međusobno izrabljivanje ljudi (objašnjavajući jednima da je postojanje gospodara i slugu Božja volja, a drugima da je društveno-ekonomski uspeh spoljašnji znak Božjeg blagoslova). […] Na kraju su sve crkve uspostavile “kler” u čijim su rukama znanje i moć. Ovo je protivno jevanđeoskoj misli, a u početku [hrišćanske crkve] postojala je svest o tome, što pokazuje činjenica da su članove sveštenstva zvali ministrima, od reči ministerium što znači “služba”: ministar je dakle onaj koji služi drugima. […]
Crkva na vlasti i crkva u senci
Osim uglednih imena, intelektualaca, teologa, ne treba zaboraviti ni stalno istorijsko prisustvo narodnih pokreta, sačinjenih od poniznih ljudi – koji su živeli drugačiju veru i drugačiju istinu od onih koje su isticale crkve, i koji su crpli neposredno iz Jevanđelja, a da nikad nisu prerastali u kolektivni pokret – tih poniznih svedoka koji su gajili istinsku i živu veru, koju im je bilo dozvoljeno da praktikuju, a da ih ne progone kao krivoverce, sve dok nisu stvarali probleme […] Uvek je bilo ljudi koji su se zalagali za istinu, iako je u pitanju bio mali broj najčešće anonimnih osoba (čiji su nam tragovi ipak poznati). Njih bi, međutim, uvek na kraju zasenilo autoritarno i službeno hrišćanstvo crkvenih dostojanstvenika. Ukoliko bi i uspeli da sprovedu svoju reformu, vrlo brzo bi se pokret koji su pokrenuli na zasadima Jevanđelja i cele Biblije izopačio i vratio na put službenog konformizma […] Za posmatrače spolja oni nisu ni postojali. Mi vidimo i poznajemo samo pompu velike Crkve, papine enciklike ili politička stajališta ovoga ili onog protestantskog autoriteta […]
Iskusio sam to i sam na vrlo neposredan način. Kad sam ocu svoje supruge, koji je bio zakleti nehrišćanin, pokušao da objasnim pravu poruku Jevanđelja, odgovorio je: “Ali to ti tvrdiš; nisam to čuo ni od koga drugog, a ono što sam čuo u crkvama upravo je suprotno od toga!” Međutim, ja i dalje tvrdim da nisam sâm, da je uvek postojala verna “podzemna struja” (utoliko neprimetnija što je bila vernija!) koja je bila u skladu s biblijskom rečju. Sve je drugo pompa, spektakl, službene izjave – naprosto pitanje utvrđivanja hijerarhije (dok Isus očigledno nikada nije stvorio nikakvu hijerarhiju), institucionalne moći (dok proroci nikad nisu posedovali institucionalnu moć) i pravnog sistema […] Ono što je dostupno našem pogledu samo je društveni i institucionalni vid Crkve i ništa više. To nije Crkva. Međutim, za one koji su napolju to očito jeste Crkva, i zato ih ne možemo “osuditi” što osuđuju Crkvu.
iz knjige: Jacques Ellul, “Anarhija i kršćanstvo”, DAF, Zagreb, 2011, 14-18. str
izvor: Znakovi pored puta